معاونت بهداشت

ارتقاء درمان آسم با آموزش

آسم:

آسم یکی از شایع ترین بیماری های مزمن غیرواگیر است که بیش از ۲۶۰ میلیون نفر را در دنیا مبتلا کرده است و مسئول بیش از ۴۵۰ هزار مرگ در سال در سراسر جهان است که بیشتر ، آن ها قابل پیشگیری هستند.

نظر به اهمیت موضوع و ضرورت پیشگیری و کنترل این بیماری، GINA (ائتلاف جهانی برای کنترل آسم) اولین سه شنبه ماه می را به عنوان روز جهانی آسم نامگذاری کرده امسال نیز بزرگداشت این روز مصادف با ۱۸ اردیبهشت سال ۱۴۰۳ با شعار« ارتقاء درمان آسم با آموزش » می باشد. به همین مناسبت در جهت ارتقاء دانش گروه های در معرض خطر، به ویژه بیماران و خانواده های ایشان مطالب ذیل ارائه می گردد.

آسم چیست؟

آسم یک بیماری مزمن و غیر واگیر است که کودکان و بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می دهد. در ریه ها به دلیل التهاب و سفت شدن ماهیچه های اطراف راه های هوایی کوچک باریک می شوند. این امر باعث علائم آسم می شوند. علائم متناوب هستند و اغلب در شب یا هنگام ورزش بدتر می شوند. سایر «محرک‌های» رایج می‌توانند علائم آسم را بدتر کنند و این محرک ها از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند.

علائم آسم:

1-سرفه : سرفه بیماران آسمی معمولا خشک بوده و اغلب در اواسط و آخر شب و اوایل صبح و یا هنگام ورزش و یا مواجهه با محرک ها بدتر می شود.

2-تنگی نفس : احساس کمبود هوا بویژه در زمان فعالیت و مواجه با محرک ها

3-خس خس سینه : نوعی صدای زیر است که معمولا در زمان بازدم و بیشتر در هنگام شب و انجام ورزش شنیده می شود .

4-احساس فشار و گرفتگی در سینه

مهم ترین عوامل خطری که می توانند موجب بروز و یا تشدید علائم آسم شوند عبارتند از:

•عفونت های ویروسی مختلف )سرماخوردگی، آنفلوانزا و.....(

•عوامل حساسیت زای استنشاقی چون گر ده گل ها، کپک ها وقارچ ها، گرد و خاک، پر، مو یا پوست حیوانات، مایت موجود در گرد و خاک خانه ها، سوسک و انواع حشرات

•دود سیگار و سایر مواد، دود آتش، اسپند و یا هرگونه ماده سوختنی

•آلاینده های شیمیایی نظیر شوینده ها و حشره کش ها

•تغییرات آب و هوایی به خصوص هوای سرد و خشک

•بوهای تند )نظیر بوی عطر و ادوکلن)

•تغییرات هیجانی شدید )گریه کردن، خندیدن شدید، استرس(

•مواد افزودنی در غذاها و آلرژی های غذایی به ویژه در کودکان

•مصرف غذاهای آماده

•عدم تغذیه با شیر مادر

•کمبود ویتامین D

•چاقی و کم تحرکی

•آلودگی هوا در اثر دود اگزوز و کارخانجات و یا ریزگردها

•عوامل شیمیایی موجود در محل کار

•برخی داروها همچون بعضی از مسکن ها )آسپرین، ایبوپروفن، مفنامیک اسید( و حتی برخی از قطره های دارویی چشمی

•وزن پایین موقع تولد و سن کم مادر

•زایمان به روش سزارین

•مصرف زیاد آنتی بیوتیک ها بخصوص در سال های اول زندگی

•تماس مادر در دوران بارداری با دود سیگار

•درمان آسم :

- آموزش مداوم بیماران برای مشارکت فعال در درمان آسم

- پرهیز از سیگار کشیدن و تماس با هرگونه دود سیگار و سایر مواد دخانی نظیرقلیان، پیپ، ... به ویژه در دوران بارداری و سنین خردسالی

- پرهیز از خانه های مرطوب و کاهش هر نوع آلاینده در محیط های مسکونی

- تغذیه انحصاری شیرخواران با شیر مادر تا پایان 6 ماهگی، در شیرخواران آتوپیک بدون علائم آلرژی غذایی که امکان تغذیه با شیر مادر در آنها وجود ندارد، تغذیه با شیر خشک های هیپوآلرژن مفید است.

- کاهش تماس کودکان خردسال مستعد آلرژی و آسم با مواد حساسیت زای آلرژن استنشاقی مانند مایت های گرد و غبار، سوسک و حیوانات خانگی

- پرهیز از مواد حساسیت زا و محرک در محیط های شغلی به وسیله خارج کردن آن ها از محیط و یا با استفاده از وسایل و روش های محافظت کننده

-توصیه به کاهش وزن در افراد چاق

- تعیین برنامه درمانی: درمان دارویی ، درمانهای غیردارویی )تغذیه، ورزش،...( وسایل کمک درمانی

- پیگیری، مراقبت و پایش بیماران براساس سطح کنترل بیماری

تاثیر آسم بر زندگی روزمره:

آسم اغلب کمتر تشخیص داده می شود و این افراد تحت درمان قرار نمی گیرند و افراد مبتلا که تحت درمان قرار نگرفته اند ممکن است دچار اختلال خواب، خستگی در طول روز و تمرکز ضعیف شوند. مبتلایان به آسم و خانواده ‌هایشان ممکن است مدرسه و کار را از دست بدهند و این امر بر خانواده و جامعه بیشتر تأثیر می‌گذارد. اگر علائم شدید باشد، افراد مبتلا به آسم ممکن است نیاز به دریافت مراقبت های بهداشتی اورژانسی داشته باشند و ممکن است برای درمان و نظارت در بیمارستان بستری شوند. در شدیدترین موارد، آسم می تواند منجر به مرگ شود.

بهترین راه پیشگیری و کنترل بیماری های مزمن تنفسی شناخت عوامل خطرزای این بیماری ها و پرهیز از مواجهه با آنها است.

 میترا آقامیرزایی

(کارشناس مبارزه با بیماریها معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی لرستان)