معاونت بهداشت

شعار روز جهانی در سال 1404"بی توجهی به سلامت استخوان را متوقف کنیم "

پوکی استخوان در یک نگاه

در سراسر جهان ،از هر 3 زن ،یک نفر و از هر 5مرد 50سال و بالاتر ،یک نفر دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می شود پوکی استخوان باعث می شود استخوان ها ضعیف وشکننده شوند ،به طوری که به راحتی می شکنند –حتی در نتیجه یک زمین خوردن جزئی ،یک ضربه ،یک عطسه یا یک حرکت ناگهانی .

 شکستگی های ناشی از پوکی استخوان می تواند تهدید کننده زندگی و عامل اصلی درد وناتوانی طولانی  مدت باشد.

هر ساله 20 اکتبر ،روز جهانی پوکی استخوان نامگذاری شده است .

شعار روز جهانی در سال 1404 "بی توجهی به سلامت استخوان را متوقف کنیم "انتخاب شده است

برخی از عادت‌های نادرست در زندگی، ممکن است منجر به پوکی استخوان شوند. به عنوان مثال مصرف دخانیات، مصرف زیاد الکل و سبک زندگی کم تحرک موجب کاهش تراکم استخوان در بدن می‌شوند و در نتیجه از عوامل پوکی استخوان به شمار می‌آیند.

نتایج ادغام شده مطالعات کشوری نشان دهنده شیوع 38 درصدی در زنان و25 درصدی در مردان بالای 50 سال بوده است .

شایع‌ترین علائم پوکی استخوان چیست؟

متاسفانه بیماری پوکی استخوان در مراحل اولیه، هیچ علائم خاصی ندارد و به صورت کاملا خاموش در بدن پیشروی می‌کند و تنها با آزمایش‌های دقیق پزشکی قابل تشخیص است. اما پس از ضعیف شدن استخوان‌ها ممکن است علائمی در برخی افراد دیده شود. برخی از علائم مخفی پوکی استخوان که ممکن است در افراد مختلف دیده شوند، عبارت‌اند از:

• کمر درد بعد از شکستگی
• کاهش قد به مرور زمان
• شکستگی راحت‌تر استخوان‌ها
• قامت خمیده
• بیخوابی ناگهانی
• بیماری‌های لثه
• شل شدن دندان‌ها
• گرفتگی شبانه پاها
• داشتن ناخن‌های شکننده
• داشتن اختلالاتی در گرفتن برخی از اشیاها  

روش‌های تشخیص پوکی استخوان چگونه است؟

متأسفانه تشخیص استئوپروز تا زمانی که حداقل ۳۰ درصد استخوان‌ها از بین نرفته باشند، در عکس‌برداری‌های معمولی مانند رادیوگرافی امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل برای تشخیص پوکی استخوان از آزمایشی به نام سنجش تراکم استخوان استفاده می‌شود. در این آزمایش با استفاده از اشعه ایکس نواحی مختلفی مانند استخوان مفصل ران، ستون فقرات و غیره اسکن می‌شود. این آزمایش کاملا بدون درد بوده و شامل یک اسکنر است که از روی بدن شما عبور می‌کند. تنها کاری که باید انجام دهید این است که روی صندلی بنشینید و یا روی یک تخت دراز بکشید و منتظر بمانید تا تراکم استخوان‌های شما توسط اسکنر بررسی شود.

این اسکنر‌ها دو نوع مرکزی و محیطی دارند. در اسکنرهای مرکزی تراکم استخوان‌های ستون مهره‌ها و لگن بررسی می‌شود و در اسکنر‌های محیطی، مچ دست، مچ پا و انگشتان مورد اسکن و سنجش قرار می‌گیرند.

روش‌های درمان پوکی استخوان چیست؟

برای درمان پوکی استخوان، ابتدا باید در مورد شرایط فرد اطلاعات جامعی جمع‌آوری شود، زیرا متناسب با شرایط هر فرد، روش درمانی خاصی انتخاب می‌شود. در صورتی که استخوان‌های بیمار نازک و ضعیف باشند، ممکن است پزشک بخواهد fragility fracture را بررسی کند که به عنوان شکستگی سست شناخته می‌شود. در بررسی شکستگی سست، پزشک متخصص چند مورد زیر را در نظر می‌گیرد:

• سن
• BMI
• سابقه شکستگی لگن در خانواده
• آیا سیگار می‌کشید یا خیر؟
• آیا به بیماری‌های دیگری مانند روماتید مفصلی مبتلا هستید؟
• اندازه‌گیری تراکم استخوان با اسکن اشعه ایکس 

برای پیشگیری از پوکی استخوان چه کنیم؟

مانند هر بیماری دیگری، پیشگیری از پوکی استخوان بسیار آسان‌تر از درمان آن خواهد بود. خوشبختانه پیشگیری از این بیماری بسیار آسان است و با چند اقدام ساده قابل انجام است. برخی از این اقدامات عبارتند از:

• فعالیت بدنی و تحرک داشتن

داشتن فعالیت و تحرک بدنی، یکی از موثرترین راه‌ها برای پیشگیری از پوکی استخوان است زیرا می‌تواند استخوان‌های بدن را تقویت کند. برخی از ورزش‌هایی که می‌توانید انجام دهید و نیازی به امکانات و هزینه خاصی ندارند شامل ورزش‌های مقاومتی مانند یوگا، دویدن، پیاده‌روی و ورزش‌های قدرتی و پرشی هستند. برای داشتن استخوان وماهیچه های قوی لازم است در هفته 3الی 4 بار به مدت 30الی 40 دقیقه ورزش کنید همچنین انجام تمرینات مقاومتی و تحمل وزن توصیه می شود 

• مصرف غذاهای سالم

داشتن تغذیه سالم در هر سن و شرایطی برای سلامتی حیاتی است، اما برای پیشگیری از پوکی استخوان، در دوره نوجوانی که دوره مهمی برای تشکیل استخوان‌های قوی و محکم است، باید به رژیم غذایی توجه ویژه‌ای داشته باشید. بهتر است تا حد امکان از غذاهایی که دارای ویتامین‌هایی مانند کلسیم، ویتامین D، روی و منیزیم استفاده کنید. علاوه بر آن، مصرف لبنیات، موز، آلو سیاه، روغن زیتون، ماهی، سویا و … را نباید فراموش کرد. مصرف غذاهای تقویت کننده استخوان مثل پنیر ،ماست وشیر که دارای کلسیم هستند وهمچنین گوشت و،آجیل ،ماهی وحبوبات که پروتئین دارند و ویتامین ها و مواد مغذی مثل ویتامین K،D،زینک ومنیزیم در داشتن استخوتنهای محکم وسالم بسیار موثر هستند

• تناسب اندام

داشتن وزن مناسب می‌تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان را کاهش دهد. زنانی که دچار کمبود وزن هستند، زودتر به پوکی استخوان دچار می‌شوند. همچنین درصد بالایی از کسانی که وزن زیادی دارند و چربی شکمی آنها زیاد است، نیز از پوکی استخوان رنج می‌برند.

• سیگار نکشیدن

توجه داشته باشید که هر چه بدن انسان سالم‌تر باشد، احتمال مبتلا شدن به بیماری‌های مختلف در آن کاهش می‌یابد. سیگار کشیدن یکی از عواملی است که موجب تخریب استخوان‌ها و بالاتر رفتن میزان شکستگی در استخوان می‌شود.

• داشتن آگاهی کامل از شرایط خود

همان‌طور که گفتیم متأسفانه بیماری پوکی استخوان می‌تواند تا مدت‌ها بدون هیچ علامتی در بدن بیمار باعث تخریب استخوان‌ها ‌شود. در صورتی که هر فرد، معاینات و چکاپ‌های پزشکی خود را به طور کامل و منظم پیگری کند، می‌تواند قبل از آنکه دیر شود این بیماری خاموش را ریشه‌یابی کرده و آن را درمان کند. آگاهی نسبت به عوامل خطر فردی مانند کاهش قد،ژنتیک ،بیماریهای زمینه ایی ،مصرف دارو و یائسگی زود رس در بانوان کمک موثری در حفظ ونگهداری بافت استخوانی ما میکند

• مصرف مکمل‌ها برای پیشگیری از پوکی استخوان

افرادی که ریسک ابتلای آن‌ها به پوکی استخوان بالاست، مانند زنانی که در دوران پس از یائسگی قرار دارند، خانم‌های باردار، افرادی که در سابقه خانوادگی آن‌ها این بیماری دیده شده و… بهتر است به پزشک مراجعه کنند و با توجه به شرایط فیزیکی و سابقه خانوادگی خود از داروهای پیشگیری از پوکی استخوان استفاده کنند.

• جلوگیری از افسردگی

محققان معتقدند که افسردگی موجب کاهش تراکم استخوانی می‌شود و رابطه مستقیمی بین افسردگی و کاهش تراکم استخوانی وجود دارد. بنابراین اگر از افسردگی رنج می‌برید، حتما در کنار درمان آن، برای کنترل وضعیت تراکم استخوانی خود نیز به پزشک متخصص مراجعه کنید.